Samorządność na Kaszubach i Pomorzu w świetle idei Lecha Bądkowskiego

wstęp wolny

Chcemy rozmawiać o tożsamości kaszubskiej. Gdy myślimy o niej, zastanawiamy się, kim jesteśmy. Tożsamość kaszubska jest w pewnym sensie wyjątkowa, chociaż Kaszubi to Pomorzanie, tak jak gdańszczanie. Jednak losy Kaszubów od wieków odróżniały się od losów innych Pomorzan. Położenie nad morzem, a więc frontem do świata, na granicy dwóch kultur: polskiej i niemieckiej powodowało, że Kaszubi wypracowali sobie własną tożsamość.

Lech Bądkowski, gdy tworzył swoją myśl polityczną, kierował ją do Kaszubów właśnie. Oni stanowili społeczność w dużej mierze już zorganizowaną. Dlatego jego idea samorządności, czy inaczej krajowości, znalazła na Kaszubach podatny grunt. Lech Bądkowskie wiedział o tym.

Samorządność to samoorganizowanie się społeczności - większej i mniejszej. Kaszubi już przed II wojną światową mieli tę zdolność. Mieli swoich przywódców i ideologów. Lech Bądkowski oparł się na tym.

Poeta i pisarz kaszubski Aleksander Majkowski (a także lekarz i działacz ) napisał w 1911 roku taki piękny wiersz:
Ludu mój pomorski, niemy, wykuwany
Jak pomnik przeddziejowy z skandynawskich głazów,
Piorunami dziejowymi burzy poorany,
Pasożytem mchem szary, schronisko dla płazów!
Ja bym cię chciał rozwalić jak strzał z chmury parnej
I z twoich gruzów wieczną zbudować świątynię,
I czoło wieży wynieść ku gwieździe polarnej,
A w murach zakląć chorał, który wiecznie płynie.
Ty jesteś moich marzeń uroczystą wiosną,
A mojej troski ciężkiej nie przespaną nocą,
Tyś jest zwątpieniem moim, mojej wiary mocą.
A ty jako grobowiec sterczysz starodawny,
Pod którym zagrzebany śpi bohater sławny,
A płazy cię zwiedzają, gdy mchy szare rosną.
A Jan Trepczyk z Wejherowa, poeta i nauczyciel napisał po kaszubsku:
Ò mòwa starków nad twój zwãk
nick lepszégò nicht ni mô!
Jô lubiã ce, móm ò ce lãk,
ce stracëc strach mie zjimô.


Do rozmowy, poprowadzonej przez Ewelinę Stefańską, zaprosiliśmy prof. dr. hab. Cezarego Obracht–Prondzyńskiego, prezesa Instytutu Kaszubskiego w Gdańsku.

Projekt jest współfinansowany przez Miasto Gdańsk.

Prof. dr hab. Cezary Obracht-Prondzyński – pracuje w Instytucie Socjologii UG (kierownik Zakładu Antropologii Społecznej oraz Pomorskiego Centrum Badań nad Kulturą), jest socjologiem, antropologiem i historykiem. Autor i współautor ponad 30 książek, redaktor ponad kilkuset artykułów naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych. Prezes Instytutu Kaszubskiego w Gdańsku, przewodniczący Komitetu Socjologii PAN (2020-2023) i członek- korespondent Polskiej Akademii Umiejętności.

Ewelina Stefańska – wiceprezeska Fundacji „Samorządność” im. Lecha Bądkowskiego. Absolwentka zarządzania instytucjami artystycznymi oraz kulturoznawstwa na Uniwersytecie Gdańskim. Od kilku lat związana z Klubem Studenckim „Pomorania” i była prezeska organizacji (2017-2019). Członkini Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, od 2020 r. przewodnicząca zespołu ds. polityki młodzieżowej przy Radzie Naczelnej stowarzyszenia. Była przewodnicząca grupy roboczej Minority Rights and Politics w zarządzie Youth of European Nationalities (2021-2022). Od lat współpracująca z Fundacją BETWEEN.POMIĘDZY.