Historia budynku w Gdańsku Oliwie przy ulicy Opata Rybińskiego 25 (dawniej Am Schlossgarten 25)

Budynek przy ulicy Am Schlossgarten 25 został wybudowany na przełomie XIX i XX wieku. Pierwsze wiadomości o jego mieszkańcach pochodzą z roku 1909. Właścicielem domu był wtedy kupiec Paul Schubert. Prowadził on przedsiębiorstwo handlu węglem, koksem i brykietami. Miał składy przy ulicy Danziger Chaussee 14-15 (dzisiejsza Grunwaldzka) i na dworcu kolejowym. Biuro firmy mieściło się w domu pod numerem Am Schlossgarten 23. Był on też właścicielem domu nr 24 na tej samej ulicy. W roku 1909 mieszkali w tym budynku również kupiec Otto Dieck, pomocnicy handlowi (subiekci) Max Schittenhelm i Max Dombrowski, kasjerka Grete Schiller i wdowa Marie Meissner.

Duże zmiany nastąpiły w roku 1910. Nadal właścicielem pozostawał Paul Schubert, mieszkali dalej Otto Dieck i Marie Meissner. Pozostali wyprowadzili się, a przybyli nowi mieszkańcy - subiekci Erich Tolkmit, Hans Piastowski i Franz Regliński, kasjerka Marie Hoffmann, robotnik Wilhelm Lietzau.

Kolejne informacje o budynku pochodzą z roku 1913. Wciąż był on własnością Paula Schuberta, dalej mieszkali w nim Otto Dieck i Marie Messner. Nie ma już pozostałych lokatorów z roku 1910, są natomiast kasjerka Gertrud Albrecht, subiekci Otto Froese, Emil Gresch i Felix Kellas. Tak duża liczba subiektów i kasjerek wśród mieszkańców nasuwa przypuszczenie, że byli to pracownicy Paula Schuberta. Budynek zyskał na znaczeniu - w roku 1913 mieściła się w nim siedziba Urzędu Gminy Oliwa. W źródłach z 1913 roku pojawia się także interesująca informacja o kupcu Richardzie Dahlmannie, właścicielu wielobranżowego sklepu towarów kolonialnych, delikatesów, win, dziczyzny i drobiu oraz materiałów żelaznych, budowlanych i opału. Richard Dahlmann reklamował swój sklep pod nr 25, nie był jednakże wtedy mieszkańcem tego domu.

Zmiana nastąpiła w roku 1914. Właścicielem posesji 25 został R. Dahlmann i zamieszkał w niej. Będzie jej posiadaczem i mieszkańcem do 1937 roku, w którym zmarł. W domu pozostał urząd gminy, lokatorami są komiwojażerzy Franz Engler i Josef Krischowski, subiekt Kurt Ehms, mistrz krawiecki Richard Reinke, krawiec Michael Doetzkies, wdowy Marie Meissner i Marie Kleinecke. W tym też roku R. Dahlmann rozszerzył swoją działalność o handel cygarami i tabaką.

Po 1914 z budynku wyprowadził się urząd gminy. Przeniósł się prawdopodobnie do sąsiedniego domu nr 24. W 1916 mieszkańcami, oprócz właściciela, są R. Reinke, J. Krischowski, M. Meissner i krawiec Fischer.

Kolejne informacje w zachowanych źródłach pochodzą z roku 1925. Richard Dahlmann prawdopodobnie przeszedł na emeryturę bo jako jego następca i właściciel sklepu pojawia się Julius Hoog. Nie mieszka on jednak pod tym adresem. W posesji zamieszkują właściciel ziemski Ernst Marquardt zajmujący równocześnie stanowisko wyższego urzędnika we władzach miasta (tytuł Senatsrat), inżynier budowlany Wilhelm Kaulbarsch, wachmistrz celny Paul Peters i Marie Meissner.

W roku 1926 do dotychczasowych lokatorów dołączyli pomocnik handlowy Paul Kanski oraz pani E. Siudowski, rentierka. Po krótkim pobycie, w 1927 roku ubyli E. Siudowski i Paul Kanski, zamieszkali kupcy Eugen du Bosque i Julius Dahlmann, a także mistrz krawiecki Isidor Eisenstaedt. Najistotniejszym wydarzeniem było powstanie w budynku sklepu-filii fabryki czekolady Georg Friedrich Mix. Była to sławna firma założona w 1871 roku przy ul. Jopengasse 61 (ul. Piwna), a w latach 1880-1945 działająca przy Langer Markt 4/5 (Długi Targ) naprzeciw Dworu Artusa. Jej specjalnością były czekoladki i bardzo popularne w Gdańsku marcepany, których receptura była tajemnicą przedsiębiorstwa. Produkowało ono też konfitury, keksy i pierniki. Oprócz sklepu w Oliwie firma miała ich kilka w Gdańsku i jeden w domu kuracyjnym w Sopocie. W sklepach podawano klientom gorącą czekoladę. Z powodu pysznych wyrobów i gorącej czekolady do budynku przy Am Schlossgarten 25 masowo pielgrzymowali mieszkańcy Oliwy. Ciekawostką jest fakt związków właścicieli fabryki ze znaną lożą masońską Eugenia. W roku 1928 wyprowadzili się Julius Dahlmann i Ernst Marquardt, a przybył Julius Hoog. Wyprowadził się on w 1929, podobnie uczynił Eugen du Bosque. W tym roku do posesji przybyli kupiec E.G. Taube i kwiaciarz August Schmidt.

W 1931 wśród mieszkańców brak Paula Petersa, E.G.Taube, Augusta Schmidta i wdowy Marie Meissner. Pojawili się nowi lokatorzy - Frieda Demolsky, właścicielka interesu, murarz Paul Penk, mistrz ślusarski H. Steffanowski, wykonująca robótki dla zakładu Bruno Hackbartha Margarethe Neidhardt oraz pani Gertrud Peters, urzędniczka. Otwarty został też sklep mleczarski należący do mleczarni parowej Georga Valtinata.

Rok 1933 to rok otwarcia kolejnego sklepu w budynku-powstała filia piekarni Wilhelma Auslaendera. Wilhelm Auslaender miał piekarnię w Gdańsku przy ul. Langgarten 101/103 (Długie Ogrody). Od tego czasu nieprzerwanie istnieją w posesji cztery sklepy: J. Hooga (następcy R. Dahlmanna), firmy G.F.Mix, G. Valtinata i W. Auslaendera. Nie figuruje już na liście mieszkańców Frieda Demolsky.

W 1934 zamieszkała tu wdowa Marie Schlacht, zniknęły natomiast nazwiska Wilhelma Kaulbarscha i Gertrud Peters.

Lata 1935-1936 nie przynoszą żadnych zmian. W roku 1937, po śmierci Richarda Dahlmanna, właścicielką domu została wdowa po nim, Helene. W 1938 przybył tu Walter Barwich, posiadacz probierni win i likierów oraz dystrybutor tych wyrobów i tabaki.

W 1939 przestaje mieszkać Margarete Neidhardt, jej miejsce zajął kupiec tekstyliów Bruno Hackbarth - właściciel zakładu, w którym pracowała.

Kolejne zmiany przyniosły lata 1940-1941. W domu osiedliła się ponownie, po sześciu latach, Gertud Peters, zamieszkała w nim też krawcowa Mathilde Laczkowski, zabrakło natomiast Paula Penka.

Rok 1942 - ostatni poświadczony źródłowo, przyniósł nowe zmiany. Współwłaścicielką domu została Charlotte Kaulbarsch, osiedlili się tu: zbrojmistrz Wilhelm Steffanowski, oraz urzędnik państwowy Rzeszy, zarządca dóbr państwowych Karl Noesler.